Rudolf Modrzejewski - wybitny projektant i konstruktor mostów w Ameryce Północnej

Opracowanie: prof. dr hab. inż. Jadwiga Laska

Był wybitnym projektantem i budowniczym mostów w Stanach Zjednoczonych. Uchodzą one za najwybitniejsze osiągnięcia techniki, wiele obiektów zostało wpisanych na narodową Listę Zabytków USA. Większość z nich jest dotychczas użytkowana.

Utalentowany syn słynnej Heleny Modrzejewskiej

Rudolf Modrzejewski urodził się 27 stycznia 1861 roku w Bochni (według niektórych źródeł w Krakowie). Był synem sławnej artystki Heleny Modrzejewskiej i Gustawa (Zimajera) Modrzejewskiego. Lata szkolne Rudolf spędził w Krakowie, gdzie wychowywała go babka, matka pracowała wówczas w teatrze w Warszawie. Jest to okres zaborów, a w Galicji Rudolf mógł pobierać nauki w języku polskim. Był wszechstronnie uzdolniony, zarówno artystycznie, jak i matematycznie, nie stronił także od pieszych wędrówek i pracy fizycznej. Do Stanów Zjednoczonych przybył wraz z matką i ojczymem Karolem Bodzentą Chłapowskim w 1876 roku jako 15-letni młodzieniec. Za namową dyrektora teatru kalifornijskiego Helena Modrzejewska zmieniła trudne do wymówienia przez Amerykanów nazwisko na Modjeska. Od tej pory także Rudolf używa nazwiska Modjeski, a imię zmienia na Ralph. Dzięki rodzicom, którzy osiedlili się na stałe w Kalifornii, Rudolf otrzymał w 1883 roku obywatelstwo amerykańskie.

Nauka w najlepszej uczelni technicznej świata i trudne początki pracy zawodowej

W 1878 roku rozpoczął naukę w Paryżu, planując studia w École des Ponts at Chaussées, najbardziej wówczas prestiżowej uczelni technicznej świata. Pobyt w Paryżu pozytywnie wpłynął na rozwój młodego Rudolfa, a jego późniejsze sukcesy inżynierskie na kontynencie północnoamerykańskim w dużej mierze były pokłosiem wiedzy nabytej w czasie studiów. Niewątpliwie Paryż był w owym czasie nie tylko stolicą kultury, ale także bardzo ważnym ośrodkiem rozwoju techniki. Młody Modrzejewski każdego dnia mógł obserwować ostatnie etapy budowy 300-metrowej stalowej wieży pod nadzorem Gustawa Eiffla, najwyższej i najbardziej imponującej konstrukcji XIX wieku. Jako że Rudolf od dzieciństwa interesował się inżynierią i nawet marzył o udziale w budowie Kanału Panamskiego, bezpośrednia obserwacja budowy wieży Eiffla na pewno była dla niego inspiracją. Do École des Ponts et Chaussées dostał się dopiero za drugim razem. Po pierwszym egzaminie w 1881 roku na stu kandydatów był na 27 miejscu, ale limit przyjęć wynosił 25 osób. Zniechęcony Rudolf postanowił porzucić myśl o inżynierii i zająć się muzyką. Wrócił do Ameryki i intensywnie przez kilka miesięcy ćwiczył grę na fortepianie. Trzeba dodać, że na tym instrumencie grał świetnie od 10. roku życia. Ostatecznie w następnym roku podszedł ponownie do egzaminu wstępnego i tym razem został przyjęty z czwartą lokatą. Studia skończył jako prymus w 1885 roku, a znani ze śmiałych rozwiązań budowlanych wykładowcy rozbudzili w nim fascynację konstrukcjami mostowymi. Jako pracę dyplomową Rudolf opracował swój pierwszy projekt mostu stalowego. Po studiach Rudolf wrócił do USA, gdzie ożenił się z Felicją Bendówną. Przez kilka pierwszych lat pracował w zespole wybitnego konstruktora mostów Georga Shattucka Morrisona, gdzie z powodzeniem wykorzystywał wiedzę teoretyczną zdobytą na Starym Kontynencie i szybko zdobywał doświadczenie praktyczne. Pierwszym mostem, w budowę którego zaangażowany był Ralph Modjeski, był most kolejowy – wielka i wymagająca konstrukcja na rzece Missouri w Omaha, w stanie Nebraska. Ralph pracował wówczas przy wykonywaniu elementów nośnych konstrukcji, a później kolejno w biurze konstrukcyjnym, jako kontroler w fabryce wykonującej elementy mostu i jako asystent inżyniera kierującego montażem mostu na Missisipi w Memphis. Warto dodać, że w późniejszych latach Modjeski ten most, już samodzielnie, przebudował. W 1887 roku Modjeski przeniósł się z rodziną do Athens w Pensylwanii, gdzie pracował w American Bridge Works jako inspektor nadzoru przy produkcji elementów mostów. Choć wydaje się to dziwne, Modjeski przez te pierwsze lata nie zarabiał wiele i gdyby nie pomoc finansowa matki nie wiadomo, jak potoczyłoby się życie małżeństwa Modjeskich. W 1889 roku Ralph został przeniesiony do biura projektowego do Chicago, gdzie rok później założył własne biuro projektowo-konsultingowe. W 1893 roku zrealizował samodzielnie pierwsze wielkie zlecenie – most drogowo-kolejowy na Missisipi w Rock Island, Illinois. Most ten do dziś istnieje i jest użytkowany. Stał się też punktem zwrotnym w życiu Ralpha. Przez następne 40 lat Ralph zaprojektował i wybudował całą serię mostów w USA, w tym na Alasce i w Kanadzie, na największych rzekach kontynentu. Lista mostów znajduje się na końcu biogramu.

Pionierskie i nowatorskie rozwiązania

Rozwiązania Modjeskiego były nowatorskie, przygotował nawet podręcznik projektowania mostów Standard Design for Steel Bridges, który służył innym budowniczym przez wiele lat. Trzeba też podkreślić, że zarówno stal, jak i beton były w tym czasie nowymi materiałami na kontynencie amerykańskim, co stawiało dodatkowe wyzwania ambitnemu inżynierowi. Modjeski zastosował wiele nowoczesnych metod. Jako pierwszy zastosował konstrukcję wspornikową w budowli betonowej (most w Thebes), co było, na etapie projektu, mocno krytykowane przez środowisko inżynierskie, jednak po zakończeniu budowy Modjeski został uhonorowany przez amerykańskie stowarzyszenie techniczne ASCE i uznany inżynierem roku. Został także wpisany do grona Men of Illinois. Jego rozwiązanie było później kopiowane w Europie. Jako pierwszy wprowadził pylony stalowe o smukłej sylwetce zamiast ciężkich murowanych. W jego praktyce konstruktorskiej obliczenia zawsze poprzedzały prace eksperymentalne. Podczas budowy swojego pierwszego mostu wiszącego utworzył nawet wydział badawczy, który prowadził badania wytrzymałości materiałowej i zjawisk odkształcania elementów mostowych. Opublikował ok. 30 prac związanych z budową lub rekonstrukcją poszczególnych mostów. Modjeski wykonał także szereg mostów ruchomych o różnych konstrukcjach (podnoszone, uchylne, obrotowe itp.). Niektóre z jego rozwiązań są stosowane do dziś, a większość mostów uznano za wybitne osiągnięcia techniczne. Znaczna część tych mostów przez wiele lat miała status największego mostu na świecie, a i obecnie znajdują się w czołówce największych budowli mostowych.

Nagrody i dowody uznania

O pozycji, jaką osiągnął Ralph Modjeski w skali świata świadczą liczne prace w komisjach badających katastrofy mostów, w tym największej katastrofy w historii mostownictwa – mostu budowanego na rzece św. Wawrzyńca w Quebec, czy komisjach kontrolujących projekty i budowy trudnych inwestycji, np. tunelu drogowego pod rzeką Hudson, mostu przez East River. Wykonał także studium projektowe mostu przez cieśninę Bosfor zlecone przez rząd turecki. Warto też dodać, że firma Modjeski and Masters nadal istnieje i kontynuuje dzieło swego założyciela. Jak napisała w swoim pamiętniku Helena Modrzejewska: „Syn jednej z największych konstruktorek aktorskiej fikcji stał się jednym z najśmielszych na świecie konstruktorów, znalazł się w rzędzie ludzi symboli tej epoki żelaza i stali”. Osiągnięcia Modjeskiego pięknie oddaje uzasadnienie przyznania Medalu Franklina: „Medal Franklina został przyznany Dr. Ralphowi Modjeskiemu, Inżynierowi Budowlanemu miasta Nowy York, stan Nowy Jork, w uznaniu jego wybitnych osiągnięć jako projektanta i budowniczego konstrukcji, głównie mostów, których większość jest epokowym osiągnięciem w historii zawodu inżynierskiego, pięknym i pożytecznym, poprzez połączenie wizji projektanta, odwagi i techniki najwyższego stopnia”.

Ralph Modjeski otrzymał wiele nagród i dowodów uznania, w tym w 1922 roku medal Franklina – najwyższe wyróżnienie w USA za wkład w rozwój nauk fizycznych i ich zastosowań; w 1929 roku otrzymał najwyższe odznaczenie Stanów Zjednoczonych – Złoty Medal Johna Fritza za wybitne osiągniecia w budowie dużych mostów łączące zasady techniki inżynierskiej z elementami estetyki, w 1931 roku – nagrodę im. Jerzego Waszyngtona – najwyższe wyróżnienie techniczne w USA przyznawane corocznie wybitnym inżynierom za bezinteresowne poświęcenie dla dobra ludzkości. W 1929 roku reprezentował prezydenta Hoovera na Światowym Kongresie Inżynierskim w Japonii. W 1911 roku został doktorem honoris causa University of Illinois w Urbana, w 1927 roku – Pennsylvania Military College w Chester, a w 1930 roku – Politechniki Lwowskiej. Ralph Modjeski znalazł się więc w ścisłym gronie najwybitniejszych amerykańskich pionierów nauki i techniki. Medal Waszyngtona otrzymali bowiem, oprócz Modjeskiego, Herbert Clark Hoover – inżynier budowy, późniejszy prezydent Stanów Zjednoczonych, Orville Wright za pionierskie loty samolotowe, Henry Ford za rozwój motoryzacji, admirał Hyman Rickover za zastosowanie energii atomowej w marynarce USA, Neil Armstrong, pierwszy człowiek na księżycu, Frank Borman za pionierskie loty kosmiczne i rozwój aeronautyki. Modjeski działał w wielu towarzystwach technicznych i naukowych, a nawet w niektórych pełnił funkcje lub był członkiem zarządu, był także członkiem honorowym kilku stowarzyszeń inżynierów.

W USA co roku przyznawana jest nagroda Ralph Modjeski Award for Excellence in Transportation Design, Preservation and Archaeology za wyjątkowy wysiłek w dziedzinie transportu, który skutkuje poprawą systemów transportowych przy jednoczesnym poszanowaniu i zachowaniu najlepszych praktyk kompatybilnego projektowania i zasad ochrony zabytków.

W Polsce imię Rudolfa Modrzejewskiego otrzymał most na Wiśle w Bydgoszczy, ulica we Wrocławiu, Zespół Szkół Geodezyjno-Drogowych w Poznaniu, XVIII Liceum w Poznaniu.

Mosty zaprojektowane i wybudowane przez Rudolfa Modrzejewskiego lub przez niego konsultowane technicznie:

Government Bridge na rzece Missisipi (1896)

Cortland Street Bridge w Chicago (1902)

Most w Thebes na rzece Missisippi (1905)

Liberty Memorial Bridge w Bismarck na rzece Missouri (1905)

Ciąg mostów kolejowych Portland–Vancouver na rzekach Columbia i Willamette (1908)

Manhattan Bridge na East River w Nowym Jorku (1909)

McKinley Bridge na rzece Missisipi w St. Louis (1910)

Most w Celilo na rzece Columbia (1912)

Crooked River Bridge niedaleko Terrebone (1912)

Broadway Bridge na rzece Willamette w Portland (1913)

Martin Luter King Bridge w Toledo na Maumee River (1914)

Harahan Bridge w Memphis na rzece Missisippi, uważany za cud techniki (1916)

Keokuk na rzece Missisipi, łączy Hamilton i Keokuk (1916)

Most w Metropolis nad rzeką Ohio (1917)

Most w New London na rzece Thames (1917)

Most w Quebec w Kanadzie na rzece St. Lawrence, uważany za ósmy cud świata (1918)

Wzmocnienie mostu w Poughkeepsie na rzece Hudson (1918)

Nenana Bridge na rzece Tanana na Alasce (1923)

Przebudowa mostu Market Street na rzece Susquehanna w Harrisburgu (1925)

Wzmocnienie mostu na rzece Columbia w Wenatchee (1926)

Benjamin Franklin Bridge pomiędzy Filadelfią i Camden na rzece Delaware (1926)

Tacony Bridge na rzece Delaware pomiędzy Filadelfią i Palmyra (1929)

Ambassador Bridge w Detroit na rzece Detroit na granicy USA i Kanady (1929)

Most na rzece Ohio łączący miasta Louisville i Jeffersonville (1929)

Most na rzece Atchafalaya w Melville (1929)

Most kolejowy Benicia-Martinez, w zatoce Suisun, wybudowany na wyjątkowo trudnym terenie bagnisto-mulistym zagrożonym trzęsieniami ziemi (1930);

Mid-Hudson River Bridge lub Franklin Delano Roosevelt Bridge w Poughkeepsie na rzece Hudson (1930)

Simon Kenton Bridge w Maysville nad rzeką Ohio (1931)

Most w Fairmont Park nad Wissahickon Creek w Filadelfii (1932)

Most drogowy łączący Evansville i Henderson na rzece Ohio (1932)

Most na rzece Missisipi łączący miasta Moline i Bettendorf (1935)

Calvert Street Bridge w Waszyngtonie łączący brzegi wąwozu Rock Creek (1935)

Huey P. Long Bridge w Nowym Orleanie na rzece Missisipi (1935), zaliczany jest do najdłuższych mostów świata, uważany za cud techniki

Most w St. Charles na rzece Missouri (1936)

Bay Bridge łączący San Francisco z Oakland poprowadzony przez zatokę San Francisco, właściwie dwa mosty połączone tunelem wykutym w skałach wyspy Yerba Buena (1936), zaliczany do najdłuższych mostów świata i inżynierskich cudów świata

Blue Water Bridge na rzece St. Clair łączący Port Huron w USA i Sarnię w Kanadzie (1938)

Bibliografia:

Derenda J., Rudolf Modrzejewski patronem mostu Fordońskiego, „Nowoczesne Budownictwo Inżynieryjne” 2008, lipiec–sierpień.

Durand W.F., Biographical Memoir of Ralph Modjeski 1861–1940, „National Academy of Sciences of the United States of America Biographical Memoirs” 1944, Vol. XXIII Tenth Memoir.

Głomb J., Człowiek z pogranicza epok, opowieść o Rudolfie Modrzejewskim, Warszawa 2004.

Mikesell S.D., A Tale of Two Bridges: The San Francisco–Oakland Bay Bridges of 1936 and 2013, Las Vegas 2017.

Petroski H., Engineers of Dreams – Great Bridge Builders and the Spanning of America, New York 1995.

Plowden D., Bridges – The Spans of North America, New York 2002.

Płachta J.A., Artysta betonu i stali. Mosty Rudolfa Modrzejewskiego, Chicago – Tarnowskie Góry 2016.

Źródła internetowe

Bednarek A., Zapomniany Polak, który zbudował największy most na świecie, https://tech.wp.pl/ zapomniany-Polak-który-zbudowal-największy-most-na-świecie.6202915788503169a

Biographical Data – Ralph Modjeski, http://www.polishcultureacpc.org/books/RMresume.html

Bismarck South Bypass Construction, Bridge Reconstruction, https://books.google.pl/books?id=PsA1AQAAMAAJ&pg=PA39&lpg=PA39&dq=Bismarck+bridge&source=bl&ots=bIGeriRZDf&sig=ACfU3U00pTOETihfi41-k3xQLr8tHq_UPg&hl=pl&sa=X&ved=2ahUKEwjw_YGd6I_6AhWkpYsKHXJqCNsQ6AF6BAgjEAM#v=onepage&q=Bismarck%20bridge&f=falseBridgehunter.com

Guide to Modjeski and Masters Company Records, Smithsonian Institutions, Archives Center, National Museum of American History, Smithsonian Online Virtual Archive, https://sova.si.edu/record/NMAH.AC.0976

Library of Congress, https://www.loc.gov/

Preservation Pennsylvania, Leadership Awards, Ralph Modjeski award for excellence in transportation design, preservation and archaeology, https://www.preservationpa.org/participate/awards/

San Francisco-Oakland Bay Bridge – CA.gov, http://files.mtc.ca.gov/library/BBC/pdf/ACCNO_000160.PDF

Mapa