Aleksander Brückner – ambasador polskości na świecie

5 października bieżącego roku w Warszawie odbyło się seminarium zatytułowane „Brückner – budowniczy mostów pomiędzy kulturami”. Spotkanie poświęcone spuściźnie Aleksandra Brücknera – wybitnego polskiego slawisty, historyka literatury i kultury polskiej, związanego jednocześnie przez całą swoją karierę z niemieckim środowiskiem akademickim – zostało zorganizowane przez Instytut De Republica oraz Fundację Współpracy Polsko-Niemieckiej.

Brückner jako uczony polsko-niemiecki, słowiańszczyzna w niemieckim życiu akademickim wczoraj i dziś, postrzeganie polskiej kultury przez Niemców czy próba sformułowania odpowiedzi na pytanie dotyczące tego, czego współcześni badacze literatury i języka mogliby nauczyć się od Aleksandra Brücknera? To tylko niektóre z zagadnień podjętych podczas seminarium, w którym udział wzięli przedstawiciele świata nauki i nie tylko.

– Nasze dzisiejsze seminarium jest warszawskim głosem, przypominającym o znaczeniu Brücknera i jego spuścizny

– zauważył w słowie wstępnym, skierowanym do uczestników seminarium, prof. zw. dr hab. Andrzej Przyłębski, Dyrektor Instytutu De Republica.

– Zazwyczaj, kiedy zastanawiamy się nad kulturą narodową w czasie zaborów, mówimy sobie, że jest to okres kiedy ojczyzną był język, Kościół. Mówimy o wirtualnej dyplomacji Hôtelu Lambert i Czartoryskich. Jednocześnie prawie w ogóle nie wspominamy o polskiej nauce, zwłaszcza polskiej humanistyce, która w istocie rzeczy należała, za sprawą wybitnych przedstawicieli jak Aleksander Brückner, do pierwszych gildii swoich dyscyplin w skali kontynentu, co wówczas bez mała oznaczało cały świat

– wskazał prof. dr hab. Hieronim Grala.

Mówiąc o ówczesnych uczonych, profesor podkreślił, że chodzi o generację, która miała do spełnienia podwójną misję: przypominania o kulturze i dziejach narodowych a jednocześnie łączenia tego, co zostało przez czynniki polityczne rozerwane: nauki w Kongresówce, Galicji i Prusach. Profesor Grala, opisując dokonania i spuściznę Brücknera podkreślił, że na jego zajęciach pojawiali się regularnie najwybitniejsi przedstawiciele i koryfeusze środowiska akademickiego związanego z Krakowem oraz Lwowem. Przywołał również nazwiska jego najbardziej znanych uczniów, słuchaczy berlińskich seminariów: Ignacego Chrzanowskiego, Juliusza Kleinera, Marcelego Handelsmana.

Na inny aspekt działalności oraz biografii Aleksandra Brücknera wskazał dr hab. Igor Kąkolewski, prof. ucz., dyrektor Centrum Badań Historycznych PAN w Berlinie, który w swoim wystąpieniu przytoczył między innymi fragment nekrologu Stanisława Lama, napisanego po śmierci Brücknera: „59 lat stale mieszkał poza krajem, który odwiedzał jedynie na krótko, a był zorientowany we wszystkim, co się w Polsce działo, do najdrobniejszych szczegółów. Znajomych miał bardzo nielicznych i to przeważnie w sferach naukowych starszego pokolenia. Dla całego świata swoich czytelników był legendą i mitem, natomiast żyło wśród najszerszego ogółu jego dzieło”. Profesor Kąkolewski skupił się w swoim wystąpieniu na wielokulturowym środowisku, które, jego zdaniem, ukształtowało i miało niebagatelny wpływ na Aleksandra Brücknera i jego postrzeganie kultury polskiej oraz staropolskiej.

– Nie był, w dzisiejszym słowa znaczeniu, wielkim zwolennikiem wielokulturowości. Rzecz była znacznie bardziej skomplikowana. (…) Podczas spotkań i rozmów, bardzo intensywnie powracał do swoich rodzinnych Brzeżan. Mówił ze śpiewną intonacją polską – wschodniogalicyjską i był niezwykłym obrońcą oraz propagatorem języka polskiego

– podsumował.

Trzeci z prelegentów, którzy wzięli udział w seminarium „Brückner – budowniczy mostów pomiędzy kulturami”, dr. hab. Arkadiusz Stempin skupił się z kolei na kwestiach geopolitycznych, jak również historycznych. Według niego Aleksander Brückner jest paradygmatycznym przykładem triumfu nauki nad polityką.

– Jak to możliwe, że Bruckner, który przeszedł przez kilka faz relacji polsko-niemieckich, wytrwał do 1939 roku?

– pytał słuchaczy.

– Gdybym miał moje wystąpienie zamknąć w jednej minucie i dać państwu moje spojrzenie na Brücknera w kontekście relacji polsko-niemieckich dwudziestego i dwudziestego pierwszego wieku to bym powiedział: triumf nauki nad polityką. Jest to zjawiskiem niezwykłym, gdyż historia pokazuje, że Jest bardzo wiele przykładów zawłaszczenia nauki przez politykę, począwszy od Galileusza

– skonstatował.

Seminarium „Brückner – budowniczy mostów pomiędzy kulturami” wpisało się w szerokie przedsięwzięcie związane ze sprowadzeniem szczątków Aleksandra Brücknera oraz jego małżonki Emmy Brückner do kraju i pochowaniem ich na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie.