Gospodarka Górnego Śląska w Drugiej Rzeczypospolitej. 100. rocznica powrotu części Górnego Śląska do macierzy

Gospodarka w granicach odrodzonego kraju, przemysł, zmiany walutowe w czasie powstań i plebiscytu, problematyka związana z ustaleniem granic w 1922 roku były głównymi tematami konferencji zatytułowanej „Gospodarka Górnego Śląska w Drugiej Rzeczypospolitej. 100. rocznica powrotu części Górnego Śląska do macierzy”, która odbyła się 7 czerwca 2022 roku w Katowicach. Spotkanie zorganizował Instytut De Republica, Muzeum Śląskie oraz katowicki odział NBP.

Uczestników oraz prelegentów przywitali Maria Czarnecka – dyrektor Muzeum Śląskiego w Katowicach, Grzegorz Bomba – dyrektor katowickiego oddziału NBP oraz Joanna Gepfert – zastępca dyrektora Instytutu De Republica. – Obecna konferencja jest już trzecim wydarzeniem, które Instytut współorganizuje na Śląsku od czasu swojego powołania w lutym 2021 roku. Pierwsza konferencja oraz konkurs dla młodzieży i dorosłych dotyczyły Powstań Śląskich, dzięki którym doszło do przyłączenia części Górnego Śląska do Rzeczypospolitej. Dzisiejsze wydarzenie jest naturalną kontynuacją podjętej wówczas tematyki, tak ważnej z punktu widzenia zarówno historii jak i czasów współczesnych – wskazała dyrektor Gepfert.

O znaczeniu gospodarczym Śląska w II RP 1922-1939 mówił prof. Sławomir Czech z  Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach. Profesor podkreślił, że w ówczesnych okolicznościach historyczno-politycznych Górny Śląsk tak samo potrzebował Polski jak Polska Górnego Śląska. To właśnie ta część naszego kraju, według profesora, przyczyniła się do wzrostu majątku przemysłowego II Rzeczypospolitej z 97 mln do aż 275 mln złotych. Państwowość polska zapewniała zaś Śląskowi rynki zbytu, stworzyła infrastrukturę transportową i stanowiła mocne wsparcie w czasie wielkiego kryzysu w latach 30. ubiegłego stulecia.

Dr Andrzej Drogoń, dyrektor Muzeum Powstań Śląskich w Świętochłowicach w wystąpieniu zatytułowanym „Sposób rozliczeń Skarbu Śląskiego w II RP” przedstawił procesy, które zachodziły w obrębie prawa dostosowującego się do nowych realiów i reguł funkcjonowania. Dotyczyło to zarówno porządku politycznego jak i sfery finansów. Zauważył, że pomimo problemów, które były w tej sytuacji nieuniknione, zawsze dochodziło do porozumienia pomiędzy regionem Śląskim, a władzą państwową. „Lata te dały zaczyn do potężnej unifikacji Śląska z Rzeczpospolitą” – zakończył.

Przemysł Górnego Śląska w momencie podziału regionu w 1922 roku był przedmiotem rozważań Piotra Rygusa reprezentującego Muzeum Śląskie w Katowicach. Omówił on sytuację przemysłu i przemysłowców, którzy starali się utrzymać mocną pozycję Niemiec w zmieniającej się rzeczywistości, a zarazem dostosować swoje działania do nowych realiów. Odnosząc się do zatrudnionych zauważył, że w tym właśnie czasie doszło do zbudowania ważnego porozumienia organizacji pracowniczych na rzecz poprawy bezpieczeństwa pracy w przemyśle.

Końcowa część konferencji poświęcona była walucie i finansom. O zmianach walutowych na Górnym Śląsku w okresie plebiscytowym i powstańczym opowiedział dr Michał Spurgiasz z Instytutu Myśli Polskiej im. Wojciecha Korfantego w Katowicach. Wskazał, iż wojna oraz niestabilna sytuacja spowodowały, że na Górnym Śląsku brakowało środków płatniczych. Administracja poszczególnych terenów i podmioty prywatne starały się temu zaradzić poprzez wprowadzenie pieniądza zastępczego, który stał się również narzędziem komunikacji. Na pieniądzach zastępczych obie strony plebiscytowe zaczęły umieszczać swoje hasła. Do ich formułowania używano zarówno języka polskiego jak i niemieckiego. Zauważył, że hiperinflacja marki niemieckiej ułatwiła Polsce odejście od tej waluty.

Spotkanie zakończyło wystąpienie zastępcy dyrektora katowickiego oddziału NBP Mariusza Siembigi, który omówił walory edukacyjne emisji okolicznościowych znaków pieniężnych. Przytoczył krótki rys historyczny aktywności banku centralnego przed II wojną światową oraz w okresie PRL. Główną część prelekcji poświęcił emisjom w okresie odrodzonej III Rzeczypospolitej, które miały za zadanie upamiętnić najważniejsze postacie w dziejach historii Polski: bohaterów wydarzeń wojskowych, naukowych, kulturalnych. Wskazał także na wpływ takiej działalności Banku na świadomość obywateli. Na zakończenie dokonał krótkiego omówienia najnowszego projektu zrealizowanego przez Narodowy Bank Polski – wprowadzenia do obiegu srebrnej monety o nominale 10 złotych „100. rocznica powrotu części Górnego Śląska do Polski”. Pieniądz został zaprojektowany przez Dominikę Karpińską-Kopiec. Rewers monety przedstawia bramę triumfalną w Królewskiej Hucie (dzisiejszym Chorzowie) przygotowaną na przyjęcie Wojska Polskiego (23 czerwca 1922 roku), awers odwzorowuje granice Górnego Śląska. Jego premiera jest zaplanowana na 9 czerwca bieżącego roku.