Wacław Szuniewicz - zasłużony okulista, misjonarz w służbie chorych

Opracowanie: dr Andrzej Giza

Dzięki niebywałym zdolnościom organizacyjnym leczył dziennie setki chorych. Z jego doświadczeń i z nowatorskich terapii leczniczych korzystają lekarze okuliści na całym świecie. Nazwisko dr. Szuniewicza nierozerwalnie łączone jest z bezpłatną pomocą medyczną najbardziej potrzebujących w Chinach i w Brazylii.

Urodził się 28 grudnia 1892 roku w Głębokiem, w gubernatorni wileńskiej, w wielodzietnej rodzinie jako ostatni z potomków Romualda i Pauliny z domu Cybulskiej. Po przeprowadzce rodziny do Smoleńska, rodzice Wacława podjęli starania zapewniające dzieciom stosowne wykształcenie. Po ukończeniu ośmioletniego gimnazjum w Smoleńsku Wacław rozpoczął studia medyczne w Moskwie w Państwowym Uniwersytecie Medycznym imienia I.M. Sieczenowa, które ukończył pod koniec drugiej dekady XX wieku. Po uzyskaniu tytułu doktora nauk medycznych przeprowadził się do obecnych Ałmat, gdzie mieszkała jedna z jego sióstr. Przeprowadzka do nowego miasta zbiegła się z powołaniem Wacława do wojska. W armii służył jako lekarz na froncie mińskim, gdzie musiał borykać się z panującą plagą tyfusu, na który sam zachorował.

Po odbyciu służby wojskowej podjął pracę okulisty w Szpitalu Kasy Chorych w Woroneżu. Od 1922 roku mieszkał w Wilnie, w którym kontynuował pracę lekarską w Klinice Chorób Dziecięcych Uniwersytetu imienia Stefana Batorego. Jednocześnie niezwykle aktywnie angażował się w działalność charytatywną. Organizował pomoc młodym matkom, otworzył żłobek dla biednych dzieci „Kropla Mleka”. Stosując się do powojennych zaleceń medycznych powołał do życia „Kuchnię Mleczną”, zadaniem której była produkcja wydajnych i posiadających niezbędne do prawidłowego rozwoju niemowląt mieszanek mlecznych. W latach 20. odsetek niedożywionych, głodujących dzieci, stanowił istotny problem społeczny. W okresie 1922–1926 Wacławowi udało się uruchomić aż cztery stacje opieki nad niemowlętami. Jego pracę odznaczała znakomita organizacja i zaradność w pozyskiwaniu wsparcia dla najbardziej potrzebujących. Świadczoną pomoc wykonywał pro bono.  

W służbie potrzebującym

23 kwietnia 1927 roku podjął decyzję o wstąpieniu do krakowskiego Zgromadzenia Księży Misjonarzy świętego Wincenta á Paulo. Zdeterminowany w chęci niesienia pomocy potrzebującym marzył o pracy w odległych zakątkach świata. Święcenia kapłańskie uzyskał 8 września 1930 roku, a zaraz po nich wyruszył w pierwszą misję do chińskiego miasta Xingtai, ośrodka leżącego w północno-wschodniej części republiki nieopodal Mandżurii. W Państwie Środka ogarniętym trwającą od początku lat 20. wojną domową służba, jakiej podejmowali się pochodzący z całego świata misjonarze, ratowała życie setek tysięcy istnień. Pierwszym wyzwaniem Wacława stało się utworzenie stacjonarnego szpitala przeznaczonego do leczenia kilkunastu pacjentów. Ośrodek medyczny, który początkowo mógł hospitalizować 19 pacjentów, przeistoczył się w szpital dla setki chorych. W okresie kilku lat w nieprzekraczającej 30-40 kilometrów orbicie Xingtai dr Szuniewicz powołał do życia kilkanaście ośrodków, których prace osobiście nadzoruje.

Człowiek ze srebrną brodą

Oprócz leczenia niósł posługę kapłańską oraz objął probostwo w parafii w Xingtai. W przechowywanych archiwach krakowskiego Zgromadzenia Księży Misjonarzy świętego Wincenta á Paulo zachowało się wiele listów z chińskiej misji, których treść daje obraz wyzwaniom, z jakimi borykał się polski prezbiter. W liście z 22 marca 1933 roku do księdza Jęczmionki napisał:

[…] żaden teren misyjny nie jest najeżony tyloma kolcami w pracy, co nasz. Żaden nie wymaga tylu wysiłków od misjonarzy do wykorzystania dumnego przekonania i wyższości swego życia duchowego nad inne narody i wierzenia. I może żaden nie wymaga tak wysokiego wkładu materialnego do zdobycia kilku dusz dla Chrystusa. Więc sił nam trzeba jak największych już teraz, dopływu ich jak najrychlejszego. Bolejemy nad stratą personalną we Wenchow. Jaka szkoda, że za daleko byłem, by pospieszyć z pomocą swemu konfratrowi z poradą lekarską jak teraz, gdy piszę w pociągu jadąc do Czan-te-fu do ciężko chorego misjonarza z sąsiedniego wikariatu. Ale stało się. Opatrzność wie co czyni […].

 W przeważającej mierze sprzęt i lekarstwa zapewniał dr. Szuniewiczowi wspierający polskie misje medyczne w Chinach Uniwersytet Poznański, którego wykładowca prof. Adam Wrzosek (1875–1965) osobiście włączał się w niesienie wsparcia rozsianym po świecie kolegom po fachu. Szuniewicz, nazywany przez lokalną społeczność Xuan Weiren (co znaczy człowiek ze srebrną brodą), objeżdżając na rowerze podległe sobie placówki, zyskał ogromny autorytet wśród Chińczyków, a sława skuteczności jego metod leczenia znana była w całych Chinach. Dzięki temu do ośrodka w Xingtai przyjeżdżali chorzy niemalże ze wszystkich chińskich prowincji. Jednocześnie polski lekarz-misjonarz udzielał porad z zakresu skutecznych terapii okulistycznych swoim chińskim kolegom. W dowód uznania dla jego zasług dr Szuniewicz otrzymał zaszczytny tytuł dyrektora generalnego wszystkich katolickich szpitali w północnych Chinach. Jego dokonania zauważane zostały również w Warszawie, czego dowodem jest przyznanie mu w 1937 roku Złotego Krzyża Zasługi. W drugiej połowie lat 30. był częstym gościem w największych chińskich ośrodkach okulistycznych, w których konsultował pacjentów i szkolił tamtejszy personel. W 1938 roku w Szpitalu Głównym w Pekinie, ośrodku należącym do stołecznego Uniwersytetu Katolickiego, polski misjonarz uruchomił oddział okulistyki. W czasie pracy w stołecznym ośrodku medycznym polski misjonarz opuścił Xingtai na kilka miesięcy. W tym okresie zaczął badania nad chirurgicznym leczeniem astygmatyzmu rogówkowego, który w przyszłości zapewni mu międzynarodowy rozgłos. Przełom lat 30. i 40. w Państwie Środka to czas wyniszczających konfliktów wewnętrznych oraz wybuchu II wojny chińsko-japońskiej (1937–1945), którą kończy bezwarunkowa kapitulacja Japończyków w II wojnie światowej. Okres 1945–1949 to powrót do przerwanej w 1937 roku wojny domowej, która z czasem ogrania całe państwo. Praca w Xingtai stała się niemożliwa, dlatego dr Szuniewicz od 1946 roku rozpoczął praktyki we Francuskim Prowincjonalnym Szpitalu Sióstr Miłosierdzia w Tiancinie, później przeniósł się do Pekinu i Szanghaju. Wraz z proklamowaniem przez Mao Zedonga (1893–1976) Chińskiej Republiki Ludowej sprzęt i majątki wszelkich misji zostają znacjonalizowane, a przebywanie cudzoziemców w Państwie Środka stało się dla nich niebezpieczne.   

Przez Stany Zjednoczone do Brazylii  

Dr Szuniewicz wyjechał do Ameryki Północnej, gdzie kontynuował misję kapłańską oraz leczenie potrzebujących. Chętnie udzielał wsparcia rozsianej po całym kraju społeczności polonijnej. Jego chińskie dokonania były znane w amerykańskim środowisku okulistycznym. To zaowocowało możliwością kontynuacji wcześniejszych badań na Uniwersytecie Yale. Do 1952 roku opracował skuteczną metodę chirurgicznego leczenia astygmatyzmu rogówkowego. Jego zdobycze naukowe opisywane były w amerykańskich specjalistycznych czasopismach medycznych. Potrzebujący nowych wyzwań polski medyk-misjonarz postanowił przenieść się do Brazylii, do której przybył w 1952 roku. Początkowo związał się ze społecznością ośrodka w Mafrze, a od roku 1956 osiadał w Irati (obydwa brazylijskie miasta leżą w stanie Santa Catarina położonym w południowej części kraju). Tu aktywnie działał na rzecz pomocy lokalnej Polonii, dla której otwiera między innymi bibliotekę. Jedocześnie nieustannie leczył i udzielał posługi kapłańskiej w lokalnym kościele świętego Michała. Dr Szuniewicz stał na czele wielu organizacji społecznych, był uwielbiany przez młodzież, której udzielał katechez. Był „obywatelem świata”, biegle posługiwał się językiem angielskim, francuskim, rosyjskim, chińskim, portugalskim i łaciną, jednocześnie nie krył emocjonalnego i duchowego przywiązania do Polski, czemu dał wyraz w jednym z listów, pisząc „moja ojczyzna Polska pozostanie opiekunką mojej duszy, poglądów i języka […]”. Dr Wacław Szuniewicz zmarł 16 października 1963 roku w Irati, gdzie został pochowany na miejskim cmentarzu. W dniu pogrzebu polskiego misjonarza-medyka zebrani w Kurytybie brazylijscy parlamentarzyści podczas obrad plenarnych odczytali wspomnienie i odnotowali liczne zasługi Polaka dla brazylijskiej i międzynarodowej społeczności.

W 1968 roku w Irati została nazwana jego imieniem jedna z ulic (w dzielnicy Alto da Lagoa, Rua Padre Wenceslau Szuniewicz), a także jego nazwisko patronuje szkole w dzielnicy Rio Bonito (Escola Municipal Padre Wencesla). Pamięć o dr. Szuniewiczu kultywowana jest również w Chinach, w których przeprowadził ponad 150 000 operacji okulistycznych. Jego popiersie zdobi cokół przed centralnym szpitalem w Xingtai. Dzięki dr. Rocko M. Fasanelli (1916–2009) z New Haven, z którym dr Szuniewicz współpracował na Uniwersytecie Yale, badania polskiego okulisty na temat chirurgii refleksyjnej zostały podsumowane i dokładnie udokumentowane w licznych artykułach amerykańskiego badacza. W 2019 roku Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Andrzej Duda przyznał pośmiertnie dr. Wacławowi Szuniewiczowi Krzyż Oficerski Orderu Zasługi Rzeczpospolitej Polskiej, podkreślając jego ogromne zasługi na rzecz skutecznego leczenia setek tysięcy pacjentów, często biednych i bezdomnych osób, oraz jego osiągniecia w zakresie pracy badawczej i naukowej.

Bibliografia

Archiwum Zgromadzenia Księży Misjonarzy w Krakowie:

AZKMwK b. sygn.: Teczka Szuniewicz Wacław.

Cieszyński F., Ks. Dr. Wacław Szuniewicz lekarz, misjonarz w Polskiej Prefekturze Apostolskiej w Shuntehfu, „Medycyna i Przyroda” 1938, R. 2, nr 4.

Do szpitala polskiej misji w Kiulu, „Wiadomości Misyjne i Listy Księży Misjonarzy o Sióstr Miłosierdzia” 1937, nr 2.

Dworecki T., Zmagania polonijne w Brazylii, t. 4 Owocująca przeszłość, Warszawa 1987.

Działalność misyjno-lekarska w Shuntehsu, Chiny, „Medycyna Praktyczna” 1935, R.9, z. 12.

Dziedzic T., Geliński P., Padres vindos da Polonia para trabalhar no Brasil [w:] 75anos de presença dos Padres Vicentinos, Curitiba 1978.

Giza A., Rotter L., Polish émigré history. Father Wacław Szuniewicz, MD and his times. Mission to China (1631–1949), Kraków 2020.

Kałuski M., Polacy w Chinach, Warszawa 2001.

Kapitańczyk K., Udział Polski w dziele misyjnym, Poznań 1933.

Krause E., Na żyznych stokach chińskiego wulkanu, Łomża 1939.

Kubina T., Polski apostoł – lekarz w Chinach, „Tydzień” Bezpłatny dod. do nr 92 „Głosu Narodu” 1937, R. 2, nr 14.

Orłowski W.J., Fryczkowski A.W., Bieganowski L., Father Waclaw Szuniewicz, M.D., an ophthalmologist of unusual courage and devotion, „History of Ophthalmology” 1990, t. 3, s. 49–56.

Szuniewicz W., Listy. red. F. Stawarski, Curitiba 1977.