Ład wersalski i zmiany terytorialne w Europie po I wojnie światowej

W dniach 25-26 maja 2022 roku w Toruniu odbędzie się międzynarodowa konferencja zorganizowana przez Instytut De Republica poświęcona traktatowi wersalskiemu z 1919 roku.

W 2022 r. minęło 102 lata od momentu wejścia w życie traktatu wersalskiego. Powstały w wyniku zwycięstwa Francji, Wielkiej Brytanii, USA i innych krajów alianckich nad Niemcami i innymi państwami centralnymi ład wersalski miał być pokojem na zawsze. Okazał się jednak jak to ujął marszałek Francji Ferdinand Foch „rozejmem na pokolenie”. Na kruchość podstaw tego ładu wskazywał także brytyjski ekonomista John Keynes.

Na początku lat 20. XX wieku większość Europejczyków jednak wierzyła, że koszmar jakim była Wielka Wojna już nigdy się nie powtórzy. Dużo narodów, w tym Polacy, cieszyło się odbudowaniem niepodległego bytu i powstaniem ich suwerennych państw. Porządek wersalski dał także możliwość odzyskania utraconych w przeszłości terytoriów. Tak było np. w przypadku Francuzów, Duńczyków oraz Polaków i dotyczyło to takich terytoriów jak: Alzacja i Lotaryngia, Szlezwik-Holsztyn, Wielkopolska i Pomorze Gdańskie.
Nowo tworzone państwa np. Litwa czy Czechosłowacja uzyskiwały od Niemiec tereny gdzie mieszkali ich bliscy w języku krajanie. Tak do Litwy został włączony Kraj Kłajpedzki, a do Czechosłowacji Kraj Hulczyński.

Ład wersalski miał od samego początku swoich zwolenników i krytyków. Ci ostatni zrzeszali się głównie wśród narodów przegranych, m.in. Niemców, Austriaków, Bułgarów czy Węgrów. Przeważali jednak zwolennicy tego nowego układu sił w Europie.

Obserwowany był on uważnie również przez państwa nie będące bezpośrednimi uczestnikami lub beneficjentami tych zmian. Do nich można zaliczyć np. Hiszpanię i Portugalię oraz Szwajcarię.

Organizowana przez Instytut De Republica międzynarodowa konferencja z udziałem naukowców z Polski, Litwy i Czech ma za zadanie odpowiedzieć na szereg ważnych pytań dotyczących okoliczności podpisania traktatu wersalskiego i jemu podobnych dokumentów z innymi państwami centralnymi oraz konsekwencji dla Europy i Europejczyków. Jej kierownikami naukowymi są: prof. dr hab. Jarosław Kłaczkow oraz dr hab. Zbigniew Girzyński, prof. UMK.

W konferencji wezmą udział wybitni badacze tematyki stosunków międzynarodowych w tym okresie, m.in. prof. Arkadiusz Adamczyk, prof. Marek Kornat, prof. Mariusz Wołos.
Efektem konferencji będzie publikacja w języku polskim oraz języku angielskim.

Pozwoli to szerzej rozpropagować polskie badania nad jednym z najważniejszych dokumentów w historii XX wieku. Dokumentem, który dał międzynarodowe uznanie dla ponownego złączenia oderwanych od Polski w XVIII wieku terytoriów pomorskich i wielkopolskich. Dokumentem, który pozwolił zbudować na trwałe solidne fundamenty pod państwowość współczesnych narodów Europy Środkowej.