Maria Konopnicka – w 180. rocznicę urodzin

Maria Konopnicka – jedna z najwybitniejszych polskich pisarek i czołowa reprezentantka polskiego pozytywizmu – była główną bohaterką konferencji naukowej organizowanej przez Instytut De Republica we współpracy z Uniwersytetem Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy. Pretekstem do przygotowania wydarzenia była przypadająca w tym roku 180. rocznica urodzin pisarki oraz ogłoszenie przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej roku 2022 – Rokiem Marii Konopnickiej.

W ramach spotkania odbyły się cztery panele dyskusyjne, podczas których poruszono różnorodne wątki i szeroki zakres zagadnień związanych z życiem i twórczością polskiej poetki. Każdy wygłoszony referat był nie tylko okazją do namysłu nad dorobkiem autorki Obrazków, ale także do odkrycia na nowo jej wkładu w rozwój polskiej literatury XIX wieku. Konferencja okazała się również doskonałą przestrzenią na nowatorskie interpretacje współczesnych badaczy oraz na otwartą debatę nad kanonicznymi i mniej znanymi utworami.

Pierwsza część konferencji dotyczyła odkrywania nowych sensów i interpretacji w literaturze dziecięcej, autorstwa Marii Konopnickiej. Prof. dr hab. Bernadetta Niesporek-Szamburska z Uniwersytetu Śląskiego przedstawiła referat „Co słonko widziało?”, czyli o biocentrycznej perspektywie w wierszach dla dzieci Marii Konopnickiej. Z Uniwersytetu Gdańskiego mogliśmy zapoznać się z referatem prof. dr hab. Anety Lewińskiej oraz dr hab. Lucyny Wardy-Radys, prof. ucz. zatytułowanym Kreacja świata w utworze M. Konopnickiej „O krasnoludkach i sierotce Marysi”. Ostatni głos w tej części przedstawiła dr hab. Ewa Monika Pomirska, także z gdańskiej uczelni, Kreacje postaci dziecięcych w twórczości Marii Konopnickiej. Referaty dały możliwość złapania innej, dorosłej perspektywy, dla tak doskonale znanych i lubianych z dzieciństwa utworów.

Kolejna część spotkania dotyczyła aspektów prywatnego życia Marii Konopnickiej. Dr hab. Przemysław Wiatrowski, prof. ucz. z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zaprezentował Prywatny język Marii Konopnickiej (na przykładzie listów do dzieci), a dr hab. Małgorzata Misiak (Uniwersytet Wrocławski) przedstawiła portret Konopnickiej w ujęciu lingwistycznym jako matki, odczytywany z jej korespondencji rodzinnej. Kolejne dwa wystąpienia zaprezentowały badaczki z goszczącej konferencję uczelni, Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy. Dr Monika Peplińska podjęła temat Konceptualizacji serca w utworach M. Konopnickiej. A na zakończenie tej części, został przedstawiony przez dr hab. Danutę Jastrzebską-Golonkę wątek patriotyczny w poezji Konopnickiej i wyłaniający się językowy obraz Ojczyzny.

Na zakończenie pierwszego dnia uczestnicy mogli wysłuchać czterech referatów. Dr hab. Krzysztof Koc, prof. ucz. z Poznania, na przykładzie noweli „Mendel Gdański” z 1890 roku – powstałej jako odpowiedź na nasiloną wówczas falę antysemityzmu na ziemiach polskich – rozważał temat praktyk dyskryminacyjnych. Pozostałe trzy referaty dotyczyły recepcji twórczości Konopnickiej wśród Polonii. Dr Mirosława Radowska-Lisak z Torunia analizowała Twórczość Marii Konopnickiej w nauczaniu literatury polskiej jako obcej i drugiej. Z kolei Monika Nowicka z Bydgoszczy przedstawiła ten sam wątek na gruncie szkolnictwa Polonii w Wielkiej Brytanii. Natomiast Karolina Slotvinska z Uniwersytetu Wileńskiego wygłosiła referat o odbiorze i znaczeniu twórczości Konopnickiej na Litwie, prezentując tym samym ponadczasowy i międzynarodowy charakter twórczości Marii Konopnickiej.

Drugiego dnia konferencji, badacze zaprezentowali postać Konopnickiej w ujęciu historyczno-politycznym. Dr Joanna Matysiak z Kujawsko-Pomorskiego Centrum Kultury analizowała bydgoskie rękopisy. Prof. dr hab. Włodzimierz Suleja z Instytutu Pamięci Narodowej zaprezentował odbicie w jej twórczości wydarzeń historycznych „postyczniowej nocy”, a dr hab. Teresa Maresz, prof. ucz. z Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego wygłosiła referat zatytułowany Spojrzenie na twórczość Marii Konopnickiej okiem historyka. Z tej samej uczelni, prof. dr hab. Tadeusz Wolsza przedstawił referat Odbicie twórczości Marii Konopnickiej w działalności politycznej Narodowej Demokracji, ludowców i socjalistów na przełomie XIX i XX w. Na zakończenie całego wydarzenia słuchacze mogli poznać mniej znany wątek o Związku Kobiet Polskich im. Marii Konopnickiej we Francji z okresu 1944-1950, autorstwa dr Anny Nowakowskiej-Wierzchoś z Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk.

Zwieńczeniem spotkania była dyskusja, której towarzyszyło główne pytanie o aktualność poruszanych przez Marię Konopnicką problemów w swoich dziełach, a także o to, które z nich i dlaczego mogłyby stać się inspiracją dla młodych ludzi żyjących współcześnie. Wygłoszone referaty i głosy w dyskusji pozwoliły na nowo odkryć wartości znanych, choćby ze szkolnej lektury, utworów, a także w sposób uniwersalny przypomniały i upamiętniły jedną z polskich pozytywistek.

Spotkanie „Maria Konopnicka – w 180. rocznicę urodzin” odbyło się w dniach 23-24 maja 2022 roku w Bydgoszczy.

Fot. Instytut De Republica / lewandowski.photos