Dobre i złe sąsiedztwa

Budowanie tożsamości lokalnych, regionalnych oraz kontynentalnych w przeszłości i teraźniejszości to tytuł międzynarodowej konferencji, która odbyła się w dniach 12-13 maja 2022 roku w Bydgoszczy. Myślą przewodnią projektu badawczego, którego częścią było spotkanie, są więzi i siła wzajemnego oddziaływania międzysąsiedzkiego w przeszłości, ale także i współcześnie. Wydarzenie zrealizowane w ramach cyklu „Dobre i złe sąsiedztwa” było zorganizowane przez Instytut De Republica, Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy oraz Wydział Historyczny Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy.

Cykl konferencji „Dobre i złe sąsiedztwa” w 2015 roku zainicjowali pracownicy Instytutu Historii i Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy (UKW). Po restrukturyzacji uczelni kontynuuje go Wydział Historyczny UKW. Konferencje służą wymianie poglądów oraz zaprezentowaniu wyników badań historycznych, politologicznych i socjologicznych na temat budowania wzajemnych relacji społeczności, którym przyszło żyć obok siebie. Intencją pomysłodawców projektu było przyjrzenie się relacjom sąsiedzkim z punktu widzenia zarówno pojedynczych ludzi, jak i społeczności lokalnych czy też narodowych. Tegoroczna edycja była pierwszą po przerwie spowodowanej pandemią Covid-19. Nie bez wpływu na jej przebieg pozostała aktualna sytuacja polityczna. Wątki dotykające wojny trwającej na Ukrainie przejawiały się w wielu aspektach, nie tylko ze względu na obecność przedstawicieli ukraińskich ośrodków akademickich.

– Aktualnie jesteśmy bogatsi o własne obserwacje, odczucia, indywidualne pośrednie i bezpośrednie uczestnictwo w sytuacjach, kiedy relacje sąsiedzkie – te międzypaństwowe – zostały wystawione na swego rodzaju próbę. Obecnie możemy nie tylko teoretyzować ale też wyciągać wnioski oraz szukać innych, być może lepszych rozwiązań. Także dziś możemy ocenić, czy słowa zapisane w Preambule Karty Narodów Zjednoczonych traktujące o tym, „by postępować tolerancyjnie i żyć ze sobą w pokoju jak dobrzy sąsiedzi, zjednoczyć swe siły dla utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa, zapewnić przez przyjęcie zasad i ustalenie metod, aby siła zbrojna używana była wyłącznie we wspólnym interesie” mają takie samo znaczenie, jak 77 lat temu – powiedział w słowie wstępnym dyrektor Instytutu De Republica, dr hab. Bogumił Szmulik, prof. ucz.

Wydarzenie zostało podzielone na kilka sekcji tematycznych. Pierwsza, poświęcona budowaniu tożsamości lokalnych, regionalnych, krajowych i kontynentalnych, przepełniona była odniesieniami do historii, zwłaszcza okresu dziewiętnastego wieku oraz czasów II wojny światowej. Kolejne obejmowały takie zagadnienia jak prezentacja obrazu sąsiada w krajobrazach społecznych i kulturowych, praktyki instytucjonalne w budowaniu relacji lokalnych, regionalnych, krajowych i kontynentalnych, tranzyt religijny i kulturowy w odniesieniu do tworzenia pamięci historycznej, edukacja na rzecz relacji dobrosąsiedzkich czy tożsamość narodowa a sąsiedzi.

Jedną z części konferencji stanowiły obrady plenarne, w trakcie których interesujące wystąpienie, dotyczące współczesnej ukraińskiej książki biograficznej dla dzieci i młodzieży, wygłosiła dr Natalia Marczenko reprezentująca Bibliotekę Narodową Ukrainy im. Władimira Wiernadskiego z Kijowa. Zwróciła w nim uwagę na wątek, który jest dość zbieżny z polskim postrzeganiem modelu bohatera narodowego, zwłaszcza tego romantycznego. Wskazała także na motyw kontekstu ukraińskiego, jako ważnego i stale obecnego elementu paradygmatu światowego. Jak zauważyła: – Książka biograficzna dla dzieci ze swej natury jest „papierkiem lakmusowym” zmian wartości zachodzących w społeczeństwie. (…) W książce dla dzieci i młodzieży dominowała gloryfikacja – stworzenie prawdziwej biografii nieosiągalnego ideału „Człowieka wybranego”, do którego należy zmierzać, ale doświadczenie tego raczej nie przyniesie korzyści. Dr Natalia Marczenko wskazała również, że – burzliwe wydarzenia dla samoświadomości i samoidentyfikacji społeczeństwa ukraińskiego, burzliwe wydarzenia niepodległościowe, seria rewolucji i wojna z Rosją, która w skali konsolidacji społecznej oraz zniszczeń porównywalna jest do II wojny światowej, stworzyły całkowicie odmienny krajowy dyskurs biograficzny i radykalnie zmieniły formy i metody. Obecnie dominują modele oparte na glokalizacji, jako interakcji zjawisk lokalnych.

Każda  z  sekcji  kończyła  się  dyskusją,  w  której  uczestnicy  konferencji mieli możliwość odpowiedzieć na pytania słuchaczy i tym samym rozwinąć tematy podejmowane w referatach. Spotkanie przyczyniło się do wymiany poglądów naukowców z Polski i Europy oraz zaprezentowania wyników badań historycznych, politologicznych i  socjologicznych  na  temat  budowania  wzajemnych  relacji  społeczności,  którym przyszło żyć obok siebie.

Konferencja miała charakter międzynarodowy. Ośrodki badawcze z Ukrainy, Litwy, Słowacji, Niemiec oraz Polski reprezentowali między innymi:  prof. dr Oleksandr Kolybienko z Narodowego Rezerwatu Historyczno-Etnograficznego „Perejasław”, prof. dr hab. Oleg Żurba z Dnieprzańskiego Uniwersytetu Narodowego im. Ołesia Honczarana na Ukrainie, dr Arūnas Vyšniauskas z Centrum Badania Ludobójstwa i Ruchu Oporu Mieszkańców Litwy z Wilna, prof. dr Vladimír Goněc ze Słowackiej Akademii Nauk w Bratysławie, prof. dr hab. Tatiana Litwinowa, mgr Nikołaj Bułanyj, prof. dr hab. Jacek Tebinka z Uniwersytetu Gdańskiego a także prof. dr hab. Tadeusz Wolsza z Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy.

Ważnym elementem konferencji była prezentacja podręcznika „Europa. Nasza historia”, która jest rezultatem międzynarodowego projektu zrealizowanego przez polsko-niemieckie wydawnictwa: Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne S.A. oraz Eduversum GmhH Verlag und Bildungsagentur.